نوی
خبرنامه
20 July 2022
ملګرو ملتونو په افغانستان کې د بشري حقونو په اړه رپوټ خپور کړ (۲۰۲۱ د اګسټ ۱۵– د ۲۰۲۲ د جون ۱۵)
نور زده کړئ
خبرنامه
21 April 2022
د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د بشري مرستو همغږي کوونکی په بلخ، کابل او کندوز ولایتونو کې د نن ورځې جلا جلا بریدونه په کلکه غندي.
نور زده کړئ
خبرنامه
19 April 2022
د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د بشري مرستو همغږي کونکی په کابل کې په تعلیمي ادارو ننی برید په کلکو ټکو غندي
نور زده کړئ
نوی
د دوامداری پراختیا اهداف په افغانستان کښی
تلپاتې پرمختیايي اهداف د فقر د پای ته رسولو، د ځمکې د چاپیریال او اقلیم د ساتلو لپاره د عمل کولو یوه نړیواله غوښتنه او ډاډ ترلاسه کول دي چې خلک هرچیرې کولی شي له سولې او هوساینې څخه خوند واخلي. دا هغه اهداف دي چې ملګري ملتونه په افغانستان کې کار پرې کوي:
خپرونه
11 January 2022
Afghanistan Humanitarian Response Plan 2022
PEOPLE IN NEED
24.4M
PLANNED REACH
22.1M
REQUIREMENTS (US$)
$4.44B
OPERATIONAL PARTNERS
158
Foreword
We go into 2022 with unprecedented levels of need amongst ordinary women, men and children of Afghanistan. 24.4 million people are in humanitarian need – more than half the population. Years of compounded crises and under-investment have resulted in nearly four times the number of people in need of lifesaving humanitarian assistance compared to just three years ago.
The country is currently facing the second drought in four years, the worst of its kind in 27 years. As a result, Afghanistan now has the highest number of people in emergency food insecurity in the world – this is a terrifying 35 per cent increase from the same time last year. More than one in two children under-five is facing acute malnutrition and will be at risk of death if immediate action is not taken. The already over-burdened health system is straining to survive numerous shocks, including due to the continuing impact of COVID-19, spikes in waterborne diseases, frustratingly persistent strains of polio and a sudden collapse in predictable financing that has kept the nationwide health infrastructure afloat. The economic crisis currently facing the country has sent prices skyrocketing, while simultaneously diminishing people’s purchasing power. People are increasingly desparate, have exhausted nearly all coping mechanisms and have resorted to taking on unmanageable debt burdens and relying on dangerous coping mechanisms to survive. The situation of women and girls is particularly dire as their rights and opportunities have become increasingly restricted. The burden the people of Afghanistan have been forced to carry is far to heavy to manage alone.
Over the course of a tumultuous and unpredictable year, the humanitarian community has proven its capacity to scale-up to meet new needs, including in response to recurrent natural disasters, escalating conflict, the withdrawal of international forces and the shift in the governance structure. I am proud to say that despite the numerous challenges created by the worsening security environment and increase in overall need, humanitarian organisations have persistently proven their commitment to stay and deliver and increase overall reach. Non-Government Organisations (NGOs) remain the backbone of this response and I look forward to further investment in sustaining a vibrant and engaged NGOs and civil society sector in the year to come. In 2022, humanitarian organisations have an ambitious plan to reach 22.1 million people with life-saving multi-sectoral assistance.
In order to do this, the 2022 HRP requires $4.4 billion. People’s survival depends on the 158 dedicated humanitarian organisations operating in Afghanistan receiving sufficient financial resources to deliver. The consequences of late or inadequate funding are very real. Years of funding shortfalls have increasingly required humanitarians to try to do more with less and the limited rollout of complementary development assistance and sudden cessation of predictable development assistance have all been factors in the worsening outlook for 2022.
We have made historic strides in working to develop cross-sector approaches with development actors in 2021 based on both life-saving activities and support for services that address basic human needs. Jointly we have developed a common snapshot of overlapping needs and activities that recognises the multidimensional impact of the current crisis. I look forward to the implementation of this innovative and crucial cross-pillar approach in 2022.
The Humanitarian Country Team (HCT) and InterCluster Coordination Teams (ICCT) are committed to applying a strong gender and protection lens to their work in 2022 acknowledging the disproportionate impacts of the current crisis on women, children and people with disability. Given the scale of vulnerability in Afghanistan, this effort will be guided by a range of both new and well-established technical working groups focused on gender, disability inclusion, genderbased violence (GBV), child protection, accountability to affected people (AAP) and protection from sexual exploitation and abuse (PSEA). The Humanitarian Country Team will also continue to be led by advice from Afghans themselves, a crucial function that will be supported by dedicated local experts, such as the Afghan Women’s Advisory Group. Sustained, principled humanitarian access to people in need has expanded significantly over the last years, and will continue to be built upon in 2022, and our negotiations will be guided by the Joint Operating Principles (JOPS) and with support from the Humanitarian Access Group.
The humanitarian community stands beside the people of Afghanistan, during what is undoubtedly one of the country’s most difficult periods. Given the sheer scale of needs, we are all called upon to remain in solidarity with ordinary Afghans and to expand efforts to reach more people with the life-saving assistance they urgently need to survive. We must act collectively and creatively in this pivotal moment to reduce suffering, rebuild lives and livelihoods and ensure the rights of the most vulnerable are upheld. I urge donors to stay engaged in the wellbeing of the people of Afghanistan, and to give early and generously to humanitarian organisations. The people of Afghanistan cannot wait and the cost of inaction is simply far too high
Dr. Ramiz Alakbarov Afghanistan Humanitarian Coordinator
1 of 5
کیسه
20 December 2021
Parwana’s journey to recovery from severe acute malnutrition.
Malika rolls up her 4-year-old daughter’s sleeve revealing an alarmingly thin arm. Little Parwana came with her mother to the UNICEF-supported health facility at the nick of time. She has little energy, her skin is dry and wrinkled and her cheeks are hollow. She weighs just 9 kgs, while she should be twice that weight at her age and height.
As the nutrition counsellor wraps the Mid-Upper Arm Circumference (MUAC) strip around Parwana’s thin arm - MUAC a simple measurement that allows health workers to quickly determine if a child is acutely malnourished - the diagnosis is confirmed: severe acute malnutrition.
Across Afghanistan, an estimated 3.2 million children under the age of five are expected to suffer from acute malnutrition this coming year. And UNICEF warns that without urgent action, over 1 million children under the age of 5 are at risk of dying from severe acute malnutrition.
As soon as the nutrition counsellor diagnoses Parwana with severe acute malnutrition, her mother goes to the pharmacy to collect 28 sachets of Ready to Use Therapeutic Food (RUTF), a fortified peanut paste that helps children recover from malnutrition. UNICEF, the sole provider of RUTF in Afghanistan, has been sending hundreds of thousands lifesaving RUTF sachets all over the country.
According to UNICEF’s tracking data, the number of children treated for severe acute malnutrition increased from about 30,000 children in October to 54,000 children in November.
Even though children like Parwana are now in treatment, the situation is dire for millions who are at risk as families go hungry. After a dry winter, a weak harvest and drought, almost half of the people in Afghanistan do not have enough food to eat. Many don’t know where their next meal is coming from.
Parwana’s mother says that since her husband lost his job, the family has struggled financially. He used to buy chickens from farms and sell them in the market, but some days there are no customers – and no money. On those days, a glass of hot tea and bread is the only sustenance the family has. As a result of prolonged hunger, Parwana’s stomach hurts. She winces and cries when she tries to eat, her mother tells us.
The impact of eating the nutritious peanut paste is almost immediate. Energized by her nourishing RUTF and feeling a little stronger, Parwana begins to interact with people around her. Lifting her head, she gently smiles and squeezes the finger of a UNICEF staff-member at the clinic.
The nutrition counsellor asks Malika to return to the clinic with her daughter in seven days’ time for more tests and more peanut paste. This cycle will continue until Parwaneh is healthy.
Two weeks later, as Parwana comes in for another check-up, she is visibly healthier. Her cheeks are rosier, and she has moved up one centimeter in the Mid-Upper Arm Circumference test and gained a kilogram in weight. She leaves the clinic with another armful of the nourishing peanut paste.
As well as distributing the life-saving RUTF sachets, UNICEF is also doubling the number of nutrition counsellors and mobile health and nutrition teams so that children in the most remote areas can be tested and treated. UNICEF is also providing supplies and funding at 1,400 nutrition sites across the country, where we will support more nurses and health workers to identify and treat children quickly. UNICEF plans to expand these services further in 2022.
1 of 5
کیسه
19 April 2021
”د خلکو او سیارې لپاره اقلیمي عمل: اوس یې وخت دی“
د ملګرو ملتونو د سرمنشي انتونیو ګوتیریش لخوا
ساینس له شکه وتلی او په نړیواله کچه پري توافق دی: چې پر دایمي ناورین د اقلیم د بحران د بدلیدو د مخنیوي لپاره، مونږ باید نړیواله تودوخه په ۱.۵ سانتي ګراد درجو پورې محدوده وساتو. دې موخې ته د رسیدو لپاره باید مونږ د پیړۍ تر نیمایي پورې د شینکوریزو ګازونو د تولید کچه صفر ته ورسوو. دا چاره باید هغه هیوادونه ترسره کړي چې د نړیوال اقتصاد دوه پر درې برخه جوړوي. دا هڅونکې ده، خو موږ په بیړنۍ توګه له هر هیواد، ښار، سوداګریزو او مالي ادارو غواړو چې په دې ټلواله کې شامل شي او په بشپړ ډول د صفر کولو لپاره قوي پلانونه غوره کړي.
حتی آړینه ده چې حکومتونه دغه اوږدمهاله ارمان له اوسنیو پیاوړو اقداماتو سره برابر کړي، ځکه چې ملیاردونه ډالرپر کویډ ۱۹ وبا د غلبې لپاره بیل شوي او تنظیم شوي دي. د اقتصادونو راژوندي کول زموږ د راتلونکي د بیا جوړښت لپاره یو چانس دی.
نړۍ د عمل لپاره یو پیاوړی چوکاټ لري: د پاریس تړونو چې پر اساس یې ټول هیوادونه ژمن دي چې خپل د اقلیم د ملي عمل پلانونه تنظیم او په هرو پنځو کلونو کې یې پیاوړي کړي. که پنځه کاله وروسته، له روښانه ثبوت سره سم موږ ګام نه وي پورته کړی موږ به خپله سیاره په خپله له منځه یوسو. دا د پریکنده او کارنده عمل وخت دی ځکه چې ملګري ملتونه د نوامبر په میاشت کې ټول هیوادونه د COP26 ناستې لپاره په ګلاسکو ښار کې را غونډوي.
نوي ملي پلانونه باید تر ۲۰۳۰ کاله پورې د ۲۰۱۰ کال پرتله د شینکوریزو ګازونو د ککړتیا کچه تر۴۵ سلنې پورې را ښکته کړي. ډیرو لا دمخه خپل پلانونه وړاندې کړي او د اقلیم د بدلون د اغیزو په منلو سره یې نوې کیدونکې انرژۍ ته د لاسرسي زیاتولو لپاره روښانه پالیسۍ ترتیب کړي دي. خو تراوسه پورې، دغه پلانونه ایله د ۱ په سلو کې دغو ګازونو تولید کم کړیدی. دا په ریښتیني ډول د خلکو او د ځمکې د سیارې لپاره سور څراغ دی.
د متحده ایالاتو په کوربه توب، راتلونکو میاشتو کې د مشرانو راتلونکي پیلیدونکې غونډه کې، حکومتونه باید په ډراماتیک ډول خپلې هڅې ګړندۍ کړي - په ځانګړي توګه د شین کوریزو ګازونو ستر تولیدونکي هیوادونه چې د ناورین د لویې برخې لامل شو دي. د بریښنا له سکتور څخه د ډبرو سکرو لیرې کول، ۱.۵ درجې موخې ته د رسیدو پړاو لپاره ترټولو مهم ګام دی. د انرژۍ له سکتورونو څخه د ډیروککړونکو فوسیلي تیلو د لیرې کولو لپاره سملاسي ګام پورته کول زموږ نړۍ ته د مبارزې فرصت ورکوي.
په ۲۰۳۰ کال کې د بریښنا د تولید لپاره د ډبرو سکرو کاریدل باید ۸۰ په سلو کې را کم او د ۲۰۱۰ ترکچې را ټیټ شي. په دې مانا چې پرمختللي هیوادونه باید ژمن شي چې په ۲۰۳۰ کال کې د ډبرو سکرو کارول له منځه وړي، نور هیوادونه باید په ۲۰۴۰ کال کې دغه څه ترسره کړي. په ساده ډول، هیچیرې د ډبرو سکرو د تولید د نوې فابریکې د جوړیدو دلیل نشته. په نړیواله کچه د ډبرو سکرو د کارخونو فعالیت د نوې کیدونکې او ذخیره کیدونکې انرژې پرتله یو پر درې ګران دی. د COP26 ناسته باید د ډبرو سکرو د پای اشاره ورکړي.
په داسې حال کې چې نړۍ د پاکې هوا او نوي کیدونکي انرژۍ په لور حرکت کوي، اړینه ده چې موږ دعادلانه لیږد په اړه ډاډ من شو. په اغیزمن صنعتي او غیر رسمي سکتور کې باید کارګرو ته د نویو مهارتونو د ور زده کولو او یا ددوی د دندو د لیږد په برخو کې ملاتړ وشي. موږ باید د بدلون راوستلو لپاره په حکومتولۍ کې د برابرې برخې اخیستو او تصمیم نیونې په ګډون د میرمنو او نجونو له ځواک څخه هم ګټه واخلو. که موږ ګامونه پورته نه کړو ډیرشمیر کوچني ټاپويي هیوادونه به په ډیر ساده ډول له منځه ولاړ شي. پرمختللي هیوادونه باید په کال کې د ۱۰۰ ملیارد ډالرو د برابرولو او راټولولو لپاره خپلې ژمنې پوره کړي:
د اقلیم د تمویل داوسنۍ کچې دوه برابره کول
د اقلیم د ټول مالي تمویل نیمایي برخه تطبیق ته وقف کول
د ډبرو سکرو د نړیوال تمویل درول، او
له فوسیلي تیلو نوې کیدونکې انرژۍ ته د سبسایډۍ لیږد
د جون په میاشت کې د ۷ پرمخ تللو هیوادونو سرمشریزې د نړۍ بډایه هیوادونو ته دداسې فرصتونو وړاندیز وکړ چې د COP26 د ناستې د بریالیتوب د ډاډمنتیا لپاره اړینې مالي ژمنې برابرې کړي.
پداسې حال کې چې حکومتونه باید رهبري وکړي، تصمیم نیونکي هرچیرې مهم رول لري. زه له ټولو څو اړخیزو او ملي پرمختیایي بانکونو د COP26 لخوا غواړم چې له کویډ۱۹ څخه د رغیدو لپاره روښانه پالیسۍ ترتیب او په مخ پرودې هیوادونو کې د مقاومت لرونکواقتصادونو د لیږد لپاره د ملاماتونکو پورونو کچې او پرملي بودیجې د پراخ فشارمسلې په پام کې ونیسي. ډیری ځایي حکومتونه او خصوصي سوداګرۍ تر ۲۰۵۰ کاله پورې د ګازونو د تولید صفر کولو ته ژمن شوي دي، او د خپلې سوداګرۍ ماډلونو ته په هر اړخیزې بیاکتنې بوخت دي. زه له ټولو غواړم چې عاقلانه اهداف او پالیسۍ تنظیم کړي.
زه ځوانان هر چیرې هڅوم چې د اقلیم د بدلون لپاره د ګام اخیستنې په اړه خپل غږ پورته کولو ته دوام ورکړي، د حیاتي تنوع ساتنه وکړي، پر طبیعت بشري جګړه ودروي او د دوامداره پرمختیايي اهدافو د ترلاسه کولو لپاره هڅې ګړندۍ کړي. وخت په تیریدو دی، او ډیر سخت کار په مخ کې دی، مګر دا د سپین بیرغ د پورته کولو وخت ندی. ملګري ملتونه به زموږ د یووالي او هیلو شین نیلي بیرغ رپوي. د ځمکې پر ورځ او راتلونکو مهمو میاشتوکې، زه له ټولو هیوادونو او ټولو خلکو غواړم چې له دې شېبې سره یو ځای شي.
1 of 5
خپرونه
09 January 2022
Afghanistan: Humanitarian Needs Overview (2022)
Context, Shocks/Events, and Impact of the Crisis
Following 40 years of war and an already dire situation of increasing hunger, economic decline, price rises in food and other essential needs, and rising poverty over the past several years, over 2021 the people of Afghanistan faced intensified conflict, the withdrawal of international forces and then the takeover of the country by the Taliban in August.
The resulting political, social and economic shocks have reverberated across the country with a massive deterioration of the humanitarian and protection situation in the 4th quarter of 2021 and the outlook for 2022 remaining profoundly uncertain.
Afghanistan’s population is estimated to be 41.7m in 2021, of whom 51 per cent are men and 49 per cent are women. A staggering 47 per cent of the population are under 15 years old, giving Afghanistan one of the highest youth populations in the world. With a projected population growth rate of 2.3 per cent per annum, one of the steepest in the region, the country’s financially-dependent youth population is set to grow even further.
Population growth, internal displacement, higher-than- usual rates of cross-border return are contributing to increased strain on limited resources, livelihood opportunities and basic services, as well as an increase in protection risks especially for most at risk groups. It is estimated that there are more than 2.6 million Afghan refugees worldwide and more than 5.5 million people displaced by conflict inside the country.
Scope of Analysis
This Humanitarian Needs Overview (HNO) looks at likely evolution of humanitarian needs in Afghanistan throughout 2022 with an inter-sectoral approach to the analysis that recognises the multi-dimensional nature of people’s needs across sectors. The situation beyond 2022 remains extremely uncertain with a wide- range of risks that could upset planning assumptions. These risks and potential implications to 2021 planning are outlined in the risks section of this analysis (pg 49). The political takeover by the Taliban and the possible range of geo-political responses, as well as transformed security dynamics have made much previous analysis used to anticipate needs (trends in the “fighting season”) of questionable utility. Thus, forward projections beyond 2022 would be unreliable and so have not been included in this analysis.
All 2022 calculations are based on the joint planning assumptions that are outlined in the risk sections in regard to the evolution of the political and security situation, with different seasonal influences on needs throughout the year including the onset of winter, rainfall patterns, agricultural planting and harvest seasons, and others (see pg. 51 for seasonal influences on needs). Greater emphasis has been placed on the drought impact and economic fallout from the crisis in the analysis, under the assumption that large-scale conflict is likely to be a relatively smaller factor in driving needs then in previous years. This analysis will be updated on a rolling basis as conditions change.
Population Groups
Because of the multi-dimensional threat facing Afghanistan of economic collapse, political instability, conflict and climate, needs are deep and widespread across the country, affecting all provinces. While the broader categories of the populations of concern for 2022 will remain similar to 2021, new sub-groups of Afghanistan’s rural and urban communities whose vulnerabilities have been aggravated by the conflict, drought and economic shocks and years of lack of recovery, have been included.
Internally Displaced People (only includes newly displaced due to all causes in 2022)
Shock-Affected Non-Displaced People (people newly affected by floods and other natural disasters in 2022)
Vulnerable People with Humanitarian Needs (including protracted IDPs and those displaced before 2022, vulnerable protracted cross border returnees, IDP returnees, people affected by economic shock and income loss)
Cross-Border Returnees (newly returned in 2022)
Refuges and Asylum Seekers
This HNO applies protection, gender, age, disability, mental health and AAP lenses to its analysis with disaggregated data used throughout, where available.
Humanitarian Conditions, Severity and People in Need
The deteriorating context and an increase in population estimates (now 41.7 million people) have combined to leave a projected 24.4 million people in humanitarian need in 2022, up from 18.4 million people at the start of 202. These humanitarian needs estimates were calculated using the Joint Inter-sectoral Analysis Framework or JIAF approach, which looks holistically at the needs facing people in Afghanistan and measures the severity of these needs using a series of inter-sectoral indicators. The JIAF inter-sectoral analysis of needs revealed that there are needs in every province of the country. With extreme need in 29 out of 34 provinces and the rest in severe need, with almost all population groups of concern present in every province (except refugees who are centred in Khost and Paktika).
The analysis shows that the intensification of the conflict through August 2021, a consecutive year of drought, other natural disasters, Covid-19 and the broad-based economic crisis following the collapse of the Government has tipped many people from extreme poverty into outright catastrophe. With coping mechanisms and safety nets largely exhausted – as previous HNOs have warned --the collapse of basic services and development programming since August has pushed a large number of people reliant on development assistance into crisis. An updated Integrated Food Security Phase Classification (IPC) analysis shows that in the first quarter of 2022, a staggering 23 million people, or 55 per cent of the population, are expected to be in crisis or emergency levels of food insecurity (IPC 3 and 4). 8.7 million people projected to be in IPC 4 – the highest number in the world. The fundamental drivers of food insecurity in Afghanistan include widespread poverty and economic fragility, extreme weather and climatic shocks, land degradation, and decades of conflict that have limited the spread of essential public services and safety nets.
According to the Global Citizen report on the Worst Countries for Gender Equality, Afghanistan is the worst place to be a woman. Afghan women and girls face unique vulnerabilities and risks as gender inequality is interwoven with the conflict dynamics and humanitarian needs. There are grave concerns about the roll-back on women’s rights and restrictions on their participation in life and society, with impositions introduced on education, right to work and freedom of movement of girls and women.
Even with 55% of the country already in humanitarian need, the possibility of a further deterioration is very real. The majority of the remainder of the country requires the continuation and restoration of services addressing basic human needs to prevent them from slipping into humanitarian crisis.
1 of 5
کیسه
13 December 2021
One shining light: how medical supplies airlifted to Afghanistan have been used to save lives
In desperation, Rana, the junior wife in their household of 12, brought Amina to the National Infectious Diseases hospital hoping for some help.
And help there was. As soon as Amina arrived, she was assessed as severely dehydrated, and treatment began. “This is the one shining light in a very dark time” said Rana as she stood by Amina’s bedside.
Although none of the staff have been paid for 3 months, the doctors and nurses have been coming every day, simply because, as the hospital director, Dr Asadullah Esmat, said ‘This is our job. We are trained for that. Our staff say to us, ‘No problem, I am working for the people of Afghanistan’
In early September, just a few weeks after the change in political regime, people began arriving at the hospital with acute watery diarrhoea. Numbers climbed quickly, peaking at over 100 people per day. Many people had delayed seeking care, not certain if help would still be available, and arrived severely dehydrated, needing urgent rehydration.
The hospital was already crowded with people needing advanced care for the many infectious diseases challenging the people of Afghanistan – meningitis, tuberculosis, HIV, Crimean-Congo haemorrhagic fever, COVID-19 to name a few. But it was essential to isolate and treat everyone who had acute watery diarrhoea to save lives.
“We emptied out several wards, discharging those patients who were well enough, putting others in other parts of the hospital, even the corridors. We needed one female and one male isolation ward to comply with the new rules.” said Dr Esmat.
WHO was able to supply critical protective equipment for health workers, such as gloves, masks and lifesaving treatment such as intravenous rehydration fluids. Since mid-August, donors have responded to WHO appeals for help and over 240 metric tonnes of medical supplies to help with all manner of health challenges, including acute watery diarrhoea have been airlifted to Afghanistan via 14 flights. Supplies are still desperately needed but more flights are coming.
The supplies and the commitment of the health workers have paid off in lives saved. “Overall, we treated around 3000 patients and not one of them died. Thanks to the supplies and support we received from WHO, who came and helped in the earliest stage of the outbreak, we were able to provide the best care possible, even in these difficult circumstances,” said Professor Mohammad Murad Mamozai, the hospital’s medical director.
The numbers of acute watery diarrhoea cases appear to be declining; fewer people are coming to hospital needing treatment for this, and numbers elsewhere are falling. But the outbreak did spread to 5 provinces and more than 3339 people have been infected. Work to identify every case, ensure water and sanitation measures are taken, such as chlorination of water sources, needs to be done to prevent further infection.
All this depends on regular medical supplies coming into the country via WHO and other UN agencies. The other critical factor is the work being done by skilled and committed Afghan professionals, who are still turning up to work, despite still waiting to be paid.
As Leda, a 26-year-old nurse working in the infectious disease hospital explained when asked how she stays motivated, “I wanted to be a nurse ever since I was a little girl. Yes, we don’t have a salary, but I love what I do.“
1 of 5
کیسه
08 March 2022
هغه افغان ښځې او نجونې وپېژنئ چې هره ورځ مونږ ته د کار کولو انګېزه راکوي.
شکریه چې د ۲۰۲۱ کال تر اګسټ میاشتې پورې یې د مدني فعالې په توګه کار کاوه، اوسمهال نوموړې د خوړو د نړیوال پروګرام له لوري د توزېع کېدونکو خوړو په قطار کې ولاړه ده. نوموړې وایي: زه وړاندې له دې د پوهنتون استاده وم، خو اوس دنده نه لرم. د ښځو د حقونو پر وړاندې محدودیتونه لکه د کار کولو حق د شکریې په څېر ډېرې مېرمنې دې ته اړ کړې، څو د لومړي ځل لپاره د خوړو د ترلاسه کولو په موخه په قطار کې ودرېږي، چې دا چاره د په افغانستان کې د لوږې تر ټولو څرګنده څېره ښیي.
هېڅوک نباید د خوړو د ترلاسه کولو په موخه په قطار کې ودرېګي، خو که چېرې دا ستونزه منځته راځي، د ملګرو ملتونو اداره هلته حضور پیدا کوي، څو دا ډاډ ترلاسه کړي، هغه څه ته چې خلک یې له فقر او بېچارګۍ څخه د وتلو په موخه ورته اړتیا لري، په واک کې یې شته.
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو نړیواله اداره د ښځو د پیوستون په نړیواله ورځ د هرې بلې ورځې په څېر د شکریې په شان ښځو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
په افغانستان کې شاوخو ۳۵ سلنه ښوونکې ښځې ژوند کوي، چې په دې وروستیو کې یې کله نا کله میاشتنۍ تنخواه نه ورکول کېږي، یا هم د شکریې په څېر له سره نه ورکول کېږي. په هېواد کې د مېرمنو له پراخ ګډون پرته هېڅ ډول تلپاتې سوله او او ثبات منځ نه شي راتلای.
ډاکټر راضیه د څلورو نور ښځینه ډاکټرانو تر څنګ یوازینۍ ښځینه ډاکټره ده، چې په کابل کې د کوويډ-۱۹ناروغۍ په یوه روغتون کې پر دنده بوخت ده. د کوېډ نولس روغتونونه د نړیوالې روغتیایي ادارې او اروپایي اتحادیې ملاتړ له ځانه سره لري.
ډاکټر راضیه وایي: د کوېډ نولس څلورمې پانډمي مرحلې په اوږدو کې، پر دې ناروغۍ د اخته ناروغانو شمېر ډېر لوړ شوی، چې روغتون ته د درملنې په موخه مراجعه کوي، چې ډېرو یې له نورو ضمني ناروغیو څخه هم سر ټکاوه. د روغتیایي کارکوونکو په توګه به موږ له دوی څخه غوره څارنه او ساتنه کوو. موږ په ډېرو ستونزمنو شرایطو کې کار کوو، زما دنده د خلکو ژوند ژغورل دي او دې دنددې ته به دوام ورکوم.
ښځینه ډاکټرانې په روغتیایي برخه کې غوره رول لوبوي. دوی کولای شي د ډاکټرې، قابلې، نرسانې، لابراتوار، اپیډمولوژېسټې، صفاکارې او یا هم کار زده کوونکې په توګه دنده ترسره کړي. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو نړیواله اداره د ښځو د پيوستون په نړیواله ورځ د هرې بلې ورځې په څېر د ډاکټر راضیه په شان مېرمنو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
شمسیه، د میلیونونو نورو افغانانو په څېر د امنیتي ستونزو د ډېرېدو له امله په خپل ښار کې له کوره وشړل شوه. شمسیه یې اوس د خپل پلار، مور او خویندو تر څنګ په داسې یوه کمپ کې هستوګن دي، چې د دوی په څېر نور خلک هم، هغه چې د خپلې سر پناه د پیدا کولو په لټه کې یې د هېواد په د ننه کې خپل کورونه پرېښي دي او د یوه نوي ژوند جوړلو په موخه یې له هرې ممکنې لارې کار اخیستی دی. د شمسیې سفر هغه مهال پیل شو، چې عمر یې شاوخوا ۱۲ کاله و، مور او پلار یې نور د هغې د زده کړو د لګښت ورکولو توان نه درلود.
هېڅوک باید دې ته اړ نه شي، څو خپل کور او هستوګنځی پرېږدي، ځکه دا ډول ټاکنه تر ټولو سخته او ستونزمنه وي. ددې لپاره چې ډاډ ترلاسه شي، هغه څه چې خلک ورته د بیاځلې ژوند پيلولو په موخه اړتیا لري، په لاس کې لري او که نه؛ د ملګرو ملتونو نړیواله اداره هلته حضور لري.
په ټول هېواد کې ۳.۵ میلیونه افغانانو خپل هستوګنځي پرېښي دي. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو نړیواله اداره د ښځو د پیوستون په نړیواله ورځ د شمسیې په څېر مېرمنو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
امنه سپارښتنه کوي، څو په یوازې توګه د دوه ګونو ماشومانو پر زېږون لاس پورې نه شي، خو د فېروزې هغه حالت چې د ډاډ وړ نه ښکارېده، په دې مانا و، چې روغتیایي مرکز ته یې لېږدول له خطر سره مخ کوي، ځکه چې ډېری روغتیایي مرکزونو ته وصل شوې لارې د امنیتي ستونزو له کبله تړل شوې وي. آمنې یې د خپل مریض د روغتیا لاس ته راوړلو په موخه په عاجله توګه له قابله ګانو سره د ځانګړې ټلیفوني شمېرې له لارې اړیکه ټینګه کړه او د مرستې غوښتنه یې ترې وکړه.
د قابله ګانو ځانګړې شمېره ، چې د ملګرو ملتونو نړیوالې ادارې د ټولنې صندوق اړوند کېږي او ۷ ورځې په اونې کې ۲۴ ساعته فعالیت لري او له مخې یې له لرې د قابله ګانو مشورې ترلاسه کېدای شي. دې وړیا شمېرې چې په ۲۰۱۶ کې یې پر فعالیت پیل وکړ، د دوه متخصصو مېرمنو او دوه قابله وو له لوري یې چارې پر مخ وړل کېږي. دوی د دغې شمېرې له لارې مشورې ورکوي او قدم په قدم ورته د خپل مسلک کړنلارې په ګوته کوي، څو په ستونزمنو حالاتو کې د ډاکټرانو لاسنیوی وکړي. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو نړیواله اداره د ښځو د پیوستون په نړیواله ورځ د هرې بلې ورځې په څېر د امنې په شان مېرمنو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
د مریم په څېر ښځې وکولای شي، څو د نا امنۍ او ناورین پر مهال په ټولنه کې د رواني حالت له پلوه د هغوی ملاتړ وشي او د زده کړو او نورو ډېرو خدمتونو ته لاسرسی ولري.
مریم د خپلو رسامیو د رسم کولو په موخه د یونیسف د مرکزي پاملرنې (IS) پروګرام څخه ګټه اخلي، په دې هیله چې یوه ورځ نوموړې پر دې وتوانېږي، چې خپلې زده کړې پای ته ورسوي او رسامه شي. د مریم پلار اوس د سیمې ټول غړي دې ته هڅوي، څو لورګانې یې د امن په فضا کې ګډون وکړي، څو رواني، ټولنیزې او نورې زده کړې او خدمتونه ترلاسه کړي.
له اوو میاشتو ډېره موده وشوه، چې په ټول هېواد کې نجونې ښوونځیو ته له تلو منع شوې دي. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو نړیواله اداره د ښځو د پیوستون په نړیواله ورځ د هرې بلې ورځې په څېر د مریم په شان مېرمنو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
حمیدې د ۱۶ کلونو په اوږدو کې د څېړونکې څارنوالې او د مدني ټولنې د رهبرې په توګه کار کړی. د ښځو د ساتنې مرکز چې وړاندې د حمیدې له لوري اداره کېده، د نورو دا ډول مرکزونو په شان په ټول هېواد کې تړل شوي دي. دا پناه ځایونه، چې د جنسي برابرۍ او ښځو د وړتیا لوړلو بنسټونو په مرسته چې د ملګرو ملتونو له لوري اداره کېدل، د ښځو او د هغوی د ماشومانو کوربه توب یې پر غاړه درلود. که دغه ښځو او ماشومانو ته دا ډول اسانتیاوې نه وای برابرې شوې، نو لرې به نه وه، چې له دوی به ناوړه ګټه پورته کېده. په دغه پناه ځایونو کې ښځو ته دا زده کړه ورکول کېده، چې څه ډول لیک او لوست وکړي. همدا راز دوی ته د نویو مهارتونو زده کړه ورکول کېده، چې له مخې یې دوی کولای شول د اقتصادي پلوه پر ځان بسیا شي. د دې تر څنګ دوی ته پر ستونزو. روحي ناروغیو او یو له بل سره د تعامل په برخه کې بېلابېلې مشورې ورکول کېدې او شفا بښونکي شکل یې خپلې کیسې له یو او بل سره شریکولې.
نن هم حمیده په هېواد کې د ننه ده، چې د مېرمنو او نجونو له حقونو دفاع کوي. نوموړې هره ورځ له هغو مېرمنو سره په اړیکه کې ده، چې پناه ځای ته به یې ورتلې. حمیده یادو مېرمنو ته د ټلېفون له لارې مشورې ورکوي، خو دا پر دې پوهېږي، هغه مېرمنې چې د ناوړه ګټه اخیستونکو سره پر یوه ځای کې اوسي، دا ډول مرسته رسونه ورته بسنه نه کوي.
اټکل کېږي، چې له هرو ۱۰ افغان مېرمنو ۹ یې د کورني تاوتریخوالي ښکار کېږي. د ملګرو ملتونو اداره په افغانستان کې د حمیدې په شان ښځو تر څنګ درېږي او د هغه مرکزونو د پرانیستلو ملاتړ کوي، چې هلته مېرمنې خپل ځان مسئون احساسوي.
فضیله د نورو مېرمنو په شان د ملګرو ملتونو د هوايي خدماتو په بشردوستانه پروګرام (UNHAS) کې چې د خوړو د نړیوال پروګرام له لوري اداره کېږي، دنده لري، وایي: غواړم یوه ورځ پیلوټه شم. د (UNHAS) پروګرام په هر وخت او هر ځای کې، چې نور هېڅوک ونه شي کولای الوتنه وکړي، الوتنه کوي. حیاتي توکې لکه خواړه رسوي او بشردوستانه کارپوهان هغو ځایونو ته رسوي، چې د لېږد اړتیا یې ولیدل شي.
په افغانستان کې د (UNHAS) پروګرام ښځینه ټیم غړي چې په اوسني وضعیت کې هم خپل کار ته دوام ورکوي، هېواد ته یې بنسټېز خدمتونه وړاندې کوي. که څه هم د دوی په څېر ډېری ښځینه کارکونکې چې په کاري ساحه کې له ګڼو ستونزو سره لاس او ګرېوان دي، لکه: د کار حقوق، زده کړه او د تګ راتګ ستونزې، خو له دې سره سره بیا هم خپلو خپلو دندو ته حاضرېږي. کله چې شدید ناورین را منځ ته کېږي، لکه اوسمهال چې افغانستان ورسره لاس او ګرېوان دی، ملګري ملتونه لرې پرتو سیمو ته د مرسته کوونکو لپاره په امن ډول د لېږد رالېږد فرصتونو برابرولو ته دوام ورکوي.
اوسمهال په افغانستان کې شاوخوا ۲۴.۴ میلیونه کسان بشردوستانه مرستو ته اړتیا لري، چې نیمه برخه یې مېرمنې او نجونې تشکیلوي. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو نړیواله اداره د ښځو د پیوستون په نړیواله ورځ د هرې بلې ورځې په څېر د فضیلې په شان ښځو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
حمیدې او د هغې کورنې د مزار شریف پر لور حرکت وکړ او د داخلي بې ځایه شوو په یوه کمپ کې هستوګن شول. دلته داسې خلک اوسېدل، چې د خپلو کورونو پرېښودو ته اړ شوي وو، خو د نړیوالو سرحدونو څخه د تېرېدو چانس یې نه وو ترلاسه کړی. دلته د کرنې په برخه کې د نوموړې وړتیاوې د ملل متحد نړیوالې ادارې له لوري لوړې شوې او همدا لامل شو، چې له مالي او مدیریتي پلوه د هغې د پوهې کچه لوړه او سمبال شي. اوسمهال حمیده د یوې کوچنۍ کروندې چارې پر مخ وړي.
د نړۍ ۸۰ سلنه خواړه له کوچنیو کروندو څخه چمتو کېږي. په دغو کروندو کې د ښځینه بزګرانو ونډه ډېره کمه ده. حمیده د یوې ښځینه بزګرې په توګه چې د کروندې چارې پر مخ وړي، د خپلې کورنۍ خواړه چمتو کوي او د هېواد د اقتصاد په غوره والي کې مرسته کوي. د ملګرو ملتونو نړیواله اداره په افغانستان کې، له ښځو او نارینه وو سره مرسته کوی، څو هغه خنډونه چې د دوی او د دوی د کورنیو د ژوند د اسانتیاوو د برابرولو په لاره کې پراته دي، له منځه یوسي او همدا راز په دوام داره بڼه د کورنيو لګښتونو د برابرولو په موخه یې د پانګونې په برخه کې ورسره مرسته کوي.
افغانان په نړۍ کې د پناغوښتونکو لویه سلنه تشکیلوي. په ټوله کې د نړۍ په کچه ۲.۶ میلونه افغان پناه غوښتونکي ثبت شوي، چې له دې ډلې یې ۲.۲ میلیونه یوازې په ایران او پاکستان کې دي. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو نړیواله اداره د ښځو د پيوستون په نړیواله ورځ د حمیدې په څېر مېرمنو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې په خپله خوښه د ژوند درلود به برخه کې هغه څه ته چې اړتیا ورته لري، په واک کې یې شته.
زهرا یوه له هغه نجونو څخه ده، چې د ملګرو ملتونو نړیوالې ادارې له لوري په مزار شریف کې په لاره اچول شوي خیاطۍ کورس کې یې ګډون کړی و. نوموړې نه یوازې دا چې د تکړه شاګردانو له ډلې څخه شمېرل کېده، بلکې د نورو زده کوونکې لپاره یوه غوره مخبېلګه وه. د هېواد ستونزمنو شرایطو زهرا دې ته اړ کړه، څو له کورنۍ سره یوځای یې په خیمه کې ژوند وکړي. دا چې نوموړې د نویو مهارتونو زده کړې ته ژمنه وه، د خیاطۍ له لارې وتوانېده، څو له خپلې کورنۍ سره مرسته وکړي او له فقر څخه یې وساتي.
له ۸ میاشتې ښوونیزې دورې وروسته زهرا د کار له لارې د ترلاسه شوې ګټې پر مټ په دې وتوانېده، څو داسې یوه کوټه ورغوي، چې له کورنۍ سره یو ځای پکې ژوند وکړي. همدا راز دې وکولای شول، څو خپل د خیاطۍ کسب ته نوره هم پراختیا ورکړي او خپل خاوند ته موټرسایکل وپېري، څو د بازار ګوټ ګوټ ته پرې دتوکو د لېږد چارې پر مخه یوسي. زهرا تمه لري، څو د کال تر پایه یوه بله کوټه هم ورغوي او د کورنۍ د ژوند چارې یې اسانه کړي. د زهرا تر ټولو لویه موخه دا ده، چې له خپلو اولادونو سره یې د تحصیل په برخه کې مرسته وکړي. دا د زهرا تر ټولو لویه هیله ده.
هیڅوک باید دې ته اړ نه ایستل شي، څو په خیمه کې ژوند وکړي. که چېرې هم دا پېښه را منځ ته کېږي، د ملګرو ملتونو نړیواله اداره هلته حضور پيدا کوي، څو ډاډ تر لاسه کړي، چې ایا خلک هغه څه چې له فقر او غربت څخه د ایستلو او غوره ژوند درلودلو په موخه اړتیا ورته لري، په لاس کې یې لري او که نه؟ په افغانستان کې د ملګرو ملتونو نړیواله اداره د ښځې په نړیواله ورځ د زهرا په څېر مېرمنو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
1 of 4
کیسه
08 March 2022
۲۴.۴ مېلیونه افغانان بېړنۍ بشري مرستو ته اړتیا لري. له دې اړمنو له جملې څخه نیمایي یې ښځې او نجونې دي. دلته د دوی د هڅو او زیار په هکله ولولئ.
په جلال اباد کې له کورونو بهر امن فضا ته د ښځو لاسرسی ډېر محدود دی. کله چې په ټولنه کې د ښځو رهبرې آغلې مرضیه د اسکان پروګرام کړنې چې د ملګرو ملتونو د نړیوالې ادارې له لوري په لاره اچول شوی و، خبره شوه، د یاد پروګرام ټول نارینه او مېرمنې یې دې ته و هڅولې، څو د ښځو او نجونو لپاره د پارک جوړلو په موخه خپله رایه وکاروي. دې پروژې د ټولو کسانو رایې خپلې کړې، چې له نیکه مرغه اوس جلال آباد د ښځو لپاره غوره شین ځای لري.
د جلال آباد ښار یو اوسېدونکي په دې اړه داسې وایي: “مېرمنو دا پرېکړه وکړه، څو دلته یو پارک جوړ کړي، ځکه دوی له وړاندې د شنې ساحې پر ارزښت پوهېدلې وې. اوسمهال موږ د یوه رېښتینې انسانیت پر لور ګام پورته کړی، چې په هغه کې ټول نارینه او ښځینه د مساوي حقوقو او مسئولیتونو درلودونکي دي”. د مرضیې په شان ښځینه رهبرانې نه یوازې دا چې د نوښت لرونکو پروګرامونو ملاتړ کوي، بلکې پروژو ته د پروګرام جوړونې، په اړه یې کړنې او له هغه څخه د څار په برخه کې غوره رول لوبوي. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو اداره د ښځې په نړیواله ورځ د هرې بلې ورځې په څېر د مرضیه په شان پېغلو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
د شبانې مور وایي: ما له وخته مخکې د واده کولو خطرونه درک کړي او پرېکړه مې وکړه، څو شبانه له هغه خطره چې لومړۍ لور مې ورسره مخ شوه، وژغورم؛ خو خاوند مې داسې نه غوښتل او خبرې ته مې یې غوږ نه نیو. شبانه ۱۳ کلنه ده. مور یې له ملاتړ څخه لاس وا نه خیست او او د امن پروګارم چې د Spotlight او شریکانو له لوري یې په هرات ولایت کې په لاره اچول شوی و، اړینې مشورې ترلاسه کړې.
د دغه مرکز مشاورانو د شبانې له پلار سره هر اړخیزې خبرې وکړې. دوی د په زور د واده کولو، له وخته وړاندې واده کولو او د لورانو په وړاندې د پلار پر مسئولیتونو خبرې وکړې. د امن فضا په مرکز کې شبانې، مور او پلار یې خواړه هم ترلاسه کړل او پلار یې د ترکارۍ خرڅولو په برخه کې کوچنۍ دنده ترلاسه کړه. هغه اوس دې ته زړه نه ښه کوي، څو شبانې ته په خاوند پسې وګرځي.
په اوسني وضعیت کې د افغانستان ۲۴،۴ میلیونه کسان چې د هېواد نیم نفوس تشکیلوي، بشري مرستو ته اړتیا لري. دا ډول ناورین ډېری کورنۍ دې ته اړ باسي، څو په یول لړ ناسمو کړنو لاس پورې کړي، لکه: پر کوچنیانو د کارونو ترسره کول، له وخت وړاندې واده کول او داسې نور. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو نړیواله اداره د ښځو د پيوستون په نړیواله ورځ د هرې بلې ورځې په څېر د شبانې په شان پېغلو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
زهرا یوه له هغه نجونو څخه ده، چې د ملګرو ملتونو نړیوالې ادارې له لوري په مزار شریف کې په لاره اچول شوي خیاطۍ کورس کې یې ګډون کړی و. نوموړې نه یوازې دا چې د تکړه شاګردانو له ډلې څخه شمېرل کېده، بلکې د نورو زده کوونکې لپاره یوه غوره مخبېلګه وه. د هېواد ستونزمنو شرایطو زهرا دې ته اړ کړه، څو له کورنۍ سره یوځای یې په خیمه کې ژوند وکړي. دا چې نوموړې د نویو مهارتونو زده کړې ته ژمنه وه، د خیاطۍ له لارې وتوانېده، څو له خپلې کورنۍ سره مرسته وکړي او له فقر څخه یې وساتي.
له ۸ میاشتې ښوونیزې دورې وروسته زهرا د کار له لارې د ترلاسه شوې ګټې پر مټ په دې وتوانېده، څو داسې یوه کوټه ورغوي، چې له کورنۍ سره یو ځای پکې ژوند وکړي. همدا راز دې وکولای شول، څو خپل د خیاطۍ کسب ته نوره هم پراختیا ورکړي او خپل خاوند ته موټرسایکل وپېري، څو د بازار ګوټ ګوټ ته پرې دتوکو د لېږد چارې پر مخه یوسي. زهرا تمه لري، څو د کال تر پایه یوه بله کوټه هم ورغوي او د کورنۍ د ژوند چارې یې اسانه کړي. د زهرا تر ټولو لویه موخه دا ده، چې له خپلو اولادونو سره یې د تحصیل په برخه کې مرسته وکړي. دا د زهرا تر ټولو لویه هیله ده.
هیڅوک باید دې ته اړ نه ایستل شي، څو په خیمه کې ژوند وکړي. که چېرې هم دا پېښه را منځ ته کېږي، د ملګرو ملتونو نړیواله اداره هلته حضور پيدا کوي، څو ډاډ تر لاسه کړي، چې ایا خلک هغه څه چې له فقر او غربت څخه د ایستلو او غوره ژوند درلودلو په موخه اړتیا ورته لري، په لاس کې یې لري او که نه؟ په افغانستان کې د ملګرو ملتونو نړیواله اداره د ښځې په نړیواله ورځ د زهرا په څېر مېرمنو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
هره ورځ به مو چې غواګانې د څړ په موخه د ښوونځي مخامخ تپې ته بېولې، پر ښوونځي به مو سترګې لګېدې. بسمینه چې د خوست په ولایت کې رالویه شوې، وایي: وړاندې له دې چې د ښوونځې پر مانا پوهه شم، مینه مې ورسره درلوده. ښوونځی د بسمینې له کوره ډېر په لرې واټن کې پروت وو. له پلار سره به یې دا اندېښنه وه، چې که لور مې ښوونځي ته واستوم، ښایي له کوم خطر سره مخ شي، کورنۍ او ټولنه به یې په اړه بد قضاوت وکړي.
یوه ورځ د سواد زده کړې پروګرام ښوونکې آغلې فرېبا چې په ټول افغانستان کې د ملګرو ملتونو نړیوالې ادارې ښوونیزې برخې (یونسکو) او شریکانو له لوري یې اداره کېږي، د بسمینې کور ته ورغله. فرېبا د داسې نجونو په لټه کې وه، چې له لیک او لوست سره مینه ولري، څو د سواد زده کړې په پروګرام کې ګډون وکړي. په دې وخت د بسمینې مو د هغې د پلار له نا رضایتۍ سره مخ شو، خو دا ځل یې همت له لاسه ورنه کړ. په کلي کې یې ښوونځی ورغول شو، چې ټولې ښوونکې یې ښځې وې. کلونه تېر شول او بسمینه له پوهنتون څخه د یوې لایقې محصلې په توګه فارغ شوه. اوسمهال نوموړې په افغانستان کې له یوې نړیوالې ادارې سره د ارشدې مشاورې په توګه کار کوي. که فرېبا چې د بسمینې لومړنۍ ښوونکې وه، څو کاله وړاندې یې د هغې د کور دروازه نه وای ټکولې، دا ډول مثبتې پېښې به هیڅکله هم نه وای را منځ ته شوې.
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو اداره د ښځو د پیوستون په نړیواله ورځ د هرې بلې ورځې په څېر د بسمینې، د هغې مور او فدا کاره ښوونکې فرېبا په شان پېغلو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
نبیلا او د هغې کورنۍ د امنیتي ستونزو له کبله اړ شول، څو خپل کور پرېږدي. په ۲۰۰۷ کې دوی بېرته خپل هېواد افغانستان ته راستانه شول، خو له بده مرغه د دوی د خاپوړو ځای لا هم امن نه و، څو هلته بیا ځلې مېشت شي. نو دوی اړ شول څو په مزار شریف کې په یوه کمپ کې هستوګنه پیل کړي. نبیلا په کمپ کې د اوسېدلو پر مهال د ګلدوزۍ هنر زده کړ. نبیلا چې له دې وړاندې یې دنده نه درلوده، په داسې حال کې چې مور او پلار یې ناروغ وو او درملنې ته یې اړتیا درلوده او د کار کولو توان یې هم نه درلود. اوس یوازې نبیلا په یوازې ځان د کورنۍ اقتصادي چارې سمبالوي.
نبیلا د ۵.۵ میلیونه بې ځایه شوو کسانو له ډلې ده، چې له خپل کوره یې په هېواد کې د یوې امن سرپناه د پیدا کول په موخه وتلې ده. په افغانستان کې د ملل متحد نړیواله اداره د ښځې په نړیواله ورځ د نبیلا په څېر مېرمنو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
منصوره وړاندې د بلخ په پوهنتون کې د کامپیوټر ساینس پوهنځي محصله وه، خو د منتخب ډیموکارټیک دولت تر راپرځېدو وروسته نوموړې دې ته اړ شوه، څو خپل درسي ټولګی پرېږدي او پر کور کښېني. ټکنالوژي د منصورې تر ټولو ډېره د خوښې وړ برخه وه. کله چې نوموړې د ملګرو ملتونو نړیوالې ادارې له ملاتړو پروګرامنو خبره شوه، د مبایلونو د بیا رغونې په یوه ترمیمځای کې یې نوم لیکنه وکړه. اوس منصوره په یوه مغازه کې د سافټ ویري خدمتونو د وړاندې کولو تر څنګ نورو مېرمنو ته د مبایلونو د بیارغونې زده کړې هم ورکوي.
دا چې منصوره اوس کولای شي د خپل کور ورځنۍ اقتصادي چارې پر مخ یوسي او تر څنګ یې د خپلو زده کړو لګښت هم پرې کوي، د خوښۍ احساس کوي. خو پوهنتون ته د بیا ګرځېدلو لویه هیله په زړه کې لري. نوموړې په دې هیله ژوند کوي، چې یوه ورځ به د خپل کاروبار څښتنه وي او د مبایلونو د بیا رغونې ټولې چارې په خپل لاس کې واخلي. د ملګرو ملتونو نړیواله اداره په دې اند ده، چې ښځې او نجونې وکولای شي د خپلې خوښې وړ زده کړې پر مخ یوسي.
په میلیونونو افغان زده کوونکي، چې د هېواد راتلونکی جوړوي، د بېلابېلو زړه بوږنوونکو پېښو ترخې پایلې تجربه کوي. دوی ښوونځي ته له تلو پاتې دي. د ښځو د پیوستون په نړیواله ورځ لکه د هرې ورځې په شان په افغانستان کې د ملګرو ملتونو نړیواله اداره د منصورې په څېر مېرمنو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
زرینه چې د افغانستان په یوه کلي کې زږېدلې، د خپلو زده کړو په موخه یې له هرې ممکنه لارې کار واخیست، په داسې حال کې چې کورنۍ یې یوازې تر دویم ټولګي پورې نوموړې ته د زده کړو اجازه ورکړې وه. مور یې د کورنۍ دغې پرېکړې ته تسلیم نه شوه او په زرینه یې تر دولسم ټولګي پورې په کور کې د ننه زده کړې وکړې. وروسته بیا زرینه ښار ته کډه شوه او هلته یې درې کاله لوړې زده کړې وکړې. دا هغه وخت و، چې کورنۍ یې پرېکړه وکړه، چې زرینه نور نه شي کولای پوهنتون ته د زده کړو په موخه لاړه شي.
زرینه چې د مور له ملاتړ څخه یې برخمنه وه، تسلیم نه شوه او په ترکمنستان هېواد کې یې د سیاسي علومو په برخه کې خپلو زده کړو ته دوام ورکړ خو له بده مرغه اقتصادي وضعیت ورسره یاري ونه کړه او د خپلو لوړو زده کړو په پای ته رسولو کې پاتې راغله.
زرینې افغانستان ته له راستنېدو ورسته د صابون جوړلو په فابریکه کې دنده واخیسته، چې اوس ځینې وخت د یادې فابریکې د رهبرۍ چارې هم پر مخ وړي. نوموړې په خپل ازاد وخت کې شعر لیکي. د زرینې شعري ټولګه د چمتو کېدو په حال کې ده، ښایي په اروپا کې خپره شي. نوموړې هیله لري، څو داسې ورځ راشي چې د صابون د فابریکې ټولې چارې په خپل لاس کې واخلي.
هره ورځ چې یوه نجلۍ له زده کړو څخه بې برخې کېږي، په دې مانا چې خپل ځان، کورنۍ او ټولنې ته یې له په لاس ورغلي فرصت ګټه نه اخلي. په افغانستان کې له وروستي انساني ناورین وړاندې شاوخوا ۴.۲ میلیونه ماشومانو ښوونځیو ته د شمولیت نوم لیکنه کړې وه، چې ۶۰ سلنه یې نجونې وې. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو نړیواله اداره د ښځو د پيوستون په نړیواله ورځ د زرینې په څېر مېرمنو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
زینب چې ۱۷ کلنه ده، دوه وروڼه او دوه خویندې لري. دوی یې له مور او پلار سره یو ځای چې مور یې د کور چارې پر مخ وړي او پلار یې ازاد کاروبار لري؛ د هرات ولایت په یوه کلي کې ژوند کوي. کله چې زینب د لومړي ځل لپاره د نجونو په هغه وارډ کې چې د (IS)Spotlight پروګرام او د هغوی د شریکانو له لارې په کار اچو شوی شامله شوه، ډېره وېرېدلې وه. نوموړې یې د پلار له تند خویۍ سر ټکاوه، دا چې زینب واده ته زړه نه ښه کوي، پلار یې تل پرې په غوسه وي، آن ځینې وخت یې وهي ټکوي هم.
شاوخوا ۲۸ سلنه افغان مېرمنو له ۱۵ څخه تر ۴۹ کلونو وړاندې په ۱۸ کلنۍ کې ودونه کړي.
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو نړیواله اداره د ښځو د پیوستون په نړیواله ورځ د هرې بلې ورځې په څېر د زینب په شان مېرمنو تر څنګ درېږي، څو ډاډ ترلاسه کړي، چې دوی د خپل ژوند لپاره هغه څه ته چې اړتیا لري، په واک کې یې شته.
1 of 4
کیسه
25 August 2021
په افغانستان کې روغتیایي کارکونکي د خوندیتوب په برخه کې له ویرې سره سره ، د ناروغانو درملنې ته دوام ورکوي
د طالبانو له پرمختګ څخه وروسته په وروستیو اونیو کې شاوخوا له ۸ څخه تر لس زره خلک له لسو ولایتونو څخه کابل ته رسیدلي دي، او زه د ډاکټرانو او نرسانو د یوې ډلې غړی یم چې دې نویو راغلیو خلکو لپاره روغتیایی خدمتونه وړاندې کوي.
دا خلک له خپلو کورونو څخه تښتیدلي او اوس هیڅ هم نه لري، کورونه نلري، دندې نلري او ډیرې لږې پیسې لري او په مجموع کې دوی په کابل کې د ژوند کولو څخه ویره لري او په قهر دي چې د خپلو کورنونو پریښودو ته اړ شول.
مونږ دوی ته په ښار کې د بې ځایه شویو خلکو لپاره په کمپونو کې یو لړ خدمات وړاندې کوو. دوی د نس ناستې او سینه بغل ناروغیو په ګډون د زیات شمیر بیلابیلو ناروغیو او شکایتونو سره راځي. شاوخوا درې څلورمه برخه خلک چې موږ یې درملنه کوو ښځې او ماشومان دي.
د آګسټ پر۲۳مه نیټه د دوشنبې په ورځ زه د دریو میرمنو په ګډون د شپږو ډاکټرانو د یوې ډلې برخه وم، چې د میرمنو لپاره مو ځانګړي خدمات وړاندې کړي او د یو شمیر ماشومانو د زیږون په برخه کې مو مرسته کړې. موږ په ټیم کې پنځه نرسانې هم لرو. زموږ کاري ورځ خورا اوږده او سخته وي، زه سهار له شاوخوا ۷ بجو راهیسې کار پیلوم او ځینې وختونه تر نیمې شپې پورې کار کوم، پدې معنی چې د ټیم په توګه، موږ کولی شو په ورځ کې تر ۵۰۰ ناروغانو درملنه وکړو. ځینې وختونه امنیتي وضعیت داسې وي چې په کور کې پاتې شم. که چیرې د ډزو یا نورو ګډوډیو او همدارنګه د سړکونو د بندیدو راپورونه شتون ولري، د ټیم غړي پریکړه کوي چې کار وکړي چې خورا خطرناک دي. کیدای شي چې سړکونو کې ډیره ګڼه ګوڼه وي. ځینې وختونه دا یوازې نارینه دي چې کار کوي.
ښکاره خبره ده چې زما ښځینه همکارانې د خپل راتلونکي په اړه اندیښمنې دي، لکه څرنګه چې موږ ټول یې لرو. دوی نه پوهیږي راتلونکي به یې څه ډول وي، ایا دوی ته به د اوس وخت په څیر اجازه ورکړل شي چې کار ته دوام ورکړي . موږ نه پوهیږو چې ایا وضعیت به د میرمنو لپاره خراب شي، د اوس مهال په څیر به پاتې شي او یا شاید حتی ښه شي.
موږ کابل ته د طالبانو د ننوتلو راهیسې له هغوی سره په ریښتینې معنی خبرې نه دي کړي، که څه هم دوی یوځل کمپ ته راغلي وو چیرې چې موږ خدمات وړاندې کول تر څو له موږ وپوښتي چې موږ څه کوو.
امنیت اوس مهال د بې ځایه شویو خلکو او په ښار کې د نورو خلکو لپاره اصلي اندیښنه ده، مګر موږ د درملو او خوړو د نشتوالي په اړه هم اندیښمن یو، ځکه چې په کابل کې دوکانونه او بازارونه لاهم تړلي دي.
زه یو ډاکټر یم، نو زما دنده د خلکو سره مرسته کول او درملنه ده. زه د دې ناوړه وضعیت پرمهال پدې وخت کې د افغانانو ملاتړ ته د ژمنتیا احساس کوم، مګر زه یوازې هغه مهال مرسته کولی شم کله چې زه په کار کې د خونديتوب احساس وکړم.
نورې نړۍ ته زما پیغام دا دی چې مهرباني وکړئ له افغانستان سره مرسته وکړئ. دا یو غریب هیواد دی، مګر دلته خلک ښه زړونه لري، او زه به د ټولو افغانانو د ساتنې او خوندیتوب لپاره خپلو ټولو هڅو ته دوام ورکړم.
ډاکټر خلیل احمدي* یو افغان ډاکټر دی، چې له کابل څخه خپل کار ته دوام ورکوي. د امنیت او روانې بې ثباتي سره سره چې په هیواد کې شتون لري هغه ژمن دی چې خلکو ته روغتیایي اړین خدمات چمتو کړي. هغه له نړیوالې ټولنې وغوښتل چې له افغانستان سره خپلو مرستو ته دوام ورکړي.
*اصلي نوم د هویت ساتلو لپاره پټ شوی
1 of 4
کیسه
14 February 2021
پاکو اوبو ته لاسرسی ژوند ژغوري او د ماشومانو د اوږو بار سپکوي
د افغانستان د مرکزي دایکندي ولایت د نومیش ولسوالۍ د خیر اباد کلي اوسیدونکې ۱۲ کلنه فریبا وايي "زما مور ناروغه ده". "نو زه باید هره ورځ څلور یا پنځه ځله اوبه راوړم. هغه سیند چې زه ترې اوبه راوړم زموږ له کور څخه څلور کیلومتره لرې دی.
شاوخوا ۱۰۰ ماشومان، د فریبا په څیر دلته ژوند کوي، دوی د ډیرو لومړنيو حقونو څخه بې برخې دي لکه د څښاک پاکو اوبو ته لاسرسی.
فریبا په خواشینۍ سره زیاتوي: "ما د خپلو ملګرو سره د زده کړې او لوبې کولو لپاره کافي وخت نه درلود ځکه چې زه باید هره ورځ خپلې کورنۍ ته د څښاک اوبه راوړم." "په لاره کې ځینې وختونه له ما نه منګی لویږي او ماتیږي نو زه باید د اوبو راوړلو لپاره ډیره اوږده لار ووهم تر څو اوبه راوړم چې ډیر ستړی کونکی کار دی."
په خیر اباد کلي کې د ۲۵۰ کورنیو لپاره د اوبو منبع طبیعي چینه ده چې څلور کیلومتره واټن لري. ماشومان باید اوبو ته د رسیدو لپاره ۴۰ دقیقې مزل وکړي او بیا دوی باید کتار کې ودریږي ځکه چې د فریبا په وینا " چینه ژوره ده او ډیرې اوبه نه لري، نو موږ باید د خپلو توکو د ډکولو لپاره ساعتونه انتظار وکړو."
۴۵ کلنه مریم او د شپږو ماشومانو مور وویل: " له دې امله چې د اوبو چینه له کلي ډیره لیرې وه، ځینې ماشومان حتی په لاره کې بې هوشه شوي ځکه چې منګي يې ډیر درانده وې."
نوموړې زیاته کړه: " د اوبو د نل له پروژې دمخه د ناروغیو کچه خورا لوړه وه او ډیری ښځې او ماشومان د ککړو اوبو له امله ناروغه کیدل. موږ د ماشومانو په منځ کې د اسهال په څیر ډیرې ناروغۍ ولیدلې ځکه چې کورنیو د اوبو د جوشولو اسانتیاوې نه درلودې. "
د اوبو رسولو په برخه کې د WHO/UNICEF د څار ګډ پروګرام (JMP) د معلوماتو له مخې په افغانستان کې ۳۳ سلنه خلک د څښاک پاکو اوبو ته لاسرسی نلري.
مګر د USAID د تمویل پر اساس یونیسف د کلیو بیارغونې او پراختیا وزارت سره په همکارۍ د اوبو رسولو یو سیسټم جوړ کړ چې د خیر اباد کلي ټولو خلکو ته ګټه رسوي. د اوبو نوی سیسټم شاوخوا ۲۵۰ کورنیو ته اوبه برابروي.
مګر د USAID د تمویل پر اساس یونیسف د کلیو بیارغونې او پراختیا وزارت سره په همکارۍ د اوبو رسولو یو سیسټم جوړ کړ چې د خیر اباد کلي ټولو خلکو ته ګټه رسوي. د اوبو نوی سیسټم شاوخوا ۲۵۰ کورنیو ته اوبه برابروي.
د اوبو رسولو سیسټم له چینې څخه غزیدلی سیسټم دی چې د اوبو زیرمه لري او کولی شي ۵۰ کیوبیک میتره اوبه وساتي او د پایپونو د شبکې له لارې کورنیو ته اوبه رسوي. اوس په کلي کې هره کورنۍ په خپل کور کې د اوبو نل ته لاسرسی لري.
مریم وویل: "له هغه وخته چې د اوبو نوی سیسټم نصب شوی، موږ په هغو ناروغیو کې کمښت لیدلی چې ماشومان او میرمنې پرې اخته کیدلې." "اوس دوی په خپلو کورونو کې د څښاک پاکې اوبه لري." فریبا نه یوازې دا چې په خپل کلي کې د پاکو اوبو رسولو له کبله د هوساینې ساه اخیستې، بلکه د نلونو پاکو اوبو ته لاسري د دې ماشومې له اوږو دروند بار لرې کړی دی تر څو له خپل ماشومتوبه خوند واخلي.
فریبا له یوې موسکا سره وویل: " زه ډیره خوشحاله یم چې هره ورځ د اوبو راوړلو له دې ستړي کیدونکي کار څخه خلاصه شوم؛ زه اوس پوره وخت لرم چې زده کړه او له خپلو ملګرو سره لوبې وکړم. "
1 of 4
خبرنامه
20 July 2022
ملګرو ملتونو په افغانستان کې د بشري حقونو په اړه رپوټ خپور کړ (۲۰۲۱ د اګسټ ۱۵– د ۲۰۲۲ د جون ۱۵)
رپوټ د ملکي وګړو د خوندیتوب، له محاکمې پرته وژنې، شکنجې او ناوړه چلند، په خپل سر نیول او توقیف، په افغانستان کې د ښځو او نجونو د حقونو، بنسټیزو ازادیو او د توقیف ځایونو د وضعیت په اړه د یوناما موندنې خلاصه کوي. په رپوټ کې واکمنو چارواکو او نړیوالې ټولنې ته سپارښتنې هم شاملې دي.
د ۲۰۲۱ کال د اګسټ له نیمایي څخه د ۲۰۲۲ کال د جون تر نیمایي پورې په وسله وال تاوتریخوالي کې له پام وړ کمښت سره سره، یوناما ۲۱۰۶ ملکي تلفات (۷۰۰ وژل شوي، ۱۴۰۶ ټپیان) مستند کړي دي. د ملکي تلفاتو ډیره برخه " د عراق او شام اسلامي دولت نومې وسله والې ډلې - خراسان ولایت" ته منسوب شوې چې د قومي او مذهبي لږکیو پروړاندې په داسې ځایونو کې ترسره شوي چې هغوی ښوونځيو، عبادت ځایونو ته روان او دورځني ژوند پرمخ بیولو په حال کې وو.
د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د سرمنشي سرپرست ځانګړي استازي مارکس پوتزل وویل: ”دا ممکنه ده چې ټول افغانان وکولای شي په سوله کې ژوند وکړي او له شل کلنې وسله والې جګړې وروسته خپل ژوند بیا جوړ کړي. زموږ نظارت ښيي چې د اګسټ له ۱۵مې راهیسې د امنیتي وضعیت له ښه کېدو سره سره، د افغانستان خلک په ځانګړې توګه ښځې او نجونې له خپلو بشري حقونو څخه بې برخې دي“.
په داسې حال کې چې واکمنو چارواکو د بشري حقونو د ساتنې او ودې په موخه ځینې ګامونه پورته کړي دي، لکه د پخواني حکومت چارواکو او امنیتي ځواکونو بښنه، د ښځو د حقونو په اړه د ډسمبر د ۳ مې فرمان او له بندیانو سره د چلند په اړه قانون، خو دوی همدارنګه د بشري حقونو د پراخو سرغړونو مسولیت پر غاړه لري.
د ښځو د حقونو تر پښو لاندې کول تر اوسه پورې د واکمنې ادارې یو له خورا پام وړ اړخونو څخه دی. د اګسټ له ۱۵ راهیسې، په ښوونه او روزنه کې د بشپړ ګډون، په کار ځای، عام او د ورځني ژوند په نورو اړخونو کې د ښځو او نجونو ګډون په تدریجي ډول محدود شوی او په ډیرو مواردو کې په بشپړه توګه له مینځه وړل شوی. ثانوي دورې ښوونځیو ته د نجونو د نه ورتګ پریکړه په دې معنی ده چې د نجونو یو نسل به خپل ۱۲ کلن لومړني تعلیمات بشپړ نکړي. په ورته وخت کې، د جنسیت پر بنسټ د تاوتریخوالي د قربانیانو لپاره عدالت ته لاسرسی، د رپورټ ورکولو د ځانګړو لارو چارو، د عدالتي میکانیزمونو او سرپناه د له مینځه وړلو له وجې محدود شوی دی.
افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د سرمنشي سرپرست ځانګړي استازي مارکس پوتزل وویل: ”زده کړه او په عامه ژوند کې د ښځو او نجونو ګډون د هرې عصري ټولنې لپاره اساس دی. په کور د ښځو او نجونو کېنول افغانستان له هغو مهمو مرستو څخه محروموي چې ددوی لخوا ترسره کېږي. د ټولو لپاره زده کړه نه یوازې د بشر اساسي حق دی، بلکې دا د یوه ملت د رشد او پرمختګ کیلي ده. “
د ۲۰۲۱ کال د اګسټ په ۱۷ مه، واکمنو چارواکو د پخواني حکومت چارواکو او د افغانستان د ملي امنیتي او دفاعي ځواکونو دغړو لپاره د بښنې اعلان وکړ. په هرصورت، داسې بریښي چې دا بښنه په دوامداره توګه نه ده پلې شوې. یوناما د ۲۰۲۱ کال د اګست له ۱۵ مې د ۲۰۲۲ د جون تر ۱۵مې پورې د واکمنو چارواکو لخوا، له محاکمې پرته د پخوانیو دولتي او امنیتي چارواکو لږ ترلږه ۱۶۰ وژنې مستندې کړي دي.
یوناما د هغه معافیت په اړه اندیښمنه ده چې فکر کېږي د واکمنو چارواکو غړو د بشري حقونو سرغړونې ترسره کړي. د یوناما رپوټ له وسله والو ډلو سره د تړاو په تور له محاکمې پرته د افرادو د وژلو او همدارنګه د اخلاقي جرمونو په تور، د ظالمانه، غیر انساني او سپکونکې سزا او د قانون د پلي کوونکو چارواکو له خوا د زور زیاتې کارونې او له قضا پرته د اشخاصو د وژنو په اړه توضیحات ورکوي. د بشري حقونو سرغړونې باید د واکمنو چارواکو لخوا وڅیړل شي، مرتکبین یې حساب ورکوونکي وګڼل شي، او بالاخره باید په راتلونکي کې د پیښو د بیا تکرار مخه ونیول شي.
د یوناما رپوټ د واکمنو چارواکو د دوو ادارو، د امر باالمعروف او نهی عن المنکر وزارت او د استخباراتو د عمومي ریاست په اړه ځانګړې اندیښنې په ګوته کوي. د امر باالمعروف او نهی عن المنکر وزارت لخوا صادرې شوې ډیرې لارښوونې د افغانانو، په ځانګړي ډول د ښځو او نجونو بشري حقونه او آزادۍ محدودوي. که څه هم دا ډول لارښوونې سپارښتنې بلل کیږي، خو ځینې وخت د واکمنې ادارې چارواکو له دغو لارښوونو د سرغړونې په پار د فزیکي مجازاتو د ترسره کولو په ګډون د هغو په پلي کولو کې سخت دریځ غوره کړی دی.
د واکمنو چارواکو د استخباراتو مسوولین له هغو خلکو سره د سخت چلند له کبله په ګوته شوي چې ازادي یې سلب شوې ده. د یوناما رپوټ د هغو مواردو په اړه توضیحات ورکوي چې د واکمنو چارواکو استخبارات له محکمې پرته وژنو، ځورونو، نا سم چلند او په خپل سر نیونو په ګډون له دوی سره په توقیف کې د شته کسانو پر وړاندې د بشري حقونو په سرغړونو کې دخیل وو.
په دې لسو میاشتو کې چې دوی د افغانستان واک تر لاسه کړی، واکمنو چارواکو د سوله ییزو غونډو د ازادۍ، د بیان او د نظر د ازادۍ په اړه خپل دریځ روښانه کړی دی. دوی په خپل سر د خبریالانو، لاریون کونکو او د مدني ټولنې د فعالینو د نیولو په ګډون، د لاریونونو په ځپلو او په رسنیزو ادارو د محدودیتونو په وضع کولو سره مخالفت محدود کړی دی.
د یوناما د بشري حقونو د څانګې مشرې فیونا فریزر وویل: "په ازاده توګه د سوله ییزې غونډې د جوړولو حق، د بیان ازادي او د نظر ازادي نه یوازې بنسټیزې ازادۍ دي، بلکې دغه چارې د یوه ملت د پرمختګ او ودې لپاره اړینې دي. دوی د معنا لرونکو بحثونو غوړیدا ته لار پرانیزي، او همدارنګه هغو کسانو ته چې حکومت کوي، د هغو مسلو او ستونزو په اړه چې خلک ورسره مخامخ دي د ښه پوهیدو له لارې ګټه رسوي. "
د توقیف دځایونو په تړاو: داسې ښکاري چې د ۲۰۲۲ کال په جنورۍ کې د طالبانو د مشر لخوا له نیول شویو کسانو سره د چلند په تړاو د لارښود له خپریدو وروسته، واکمن چارواکي په دې تړاو د خپلو مکلفیتونو د ترسره کولو په لټه کې دي. مالي محدودیتونه په دې برخه کې د پرمختګ خنډ شویدي، چې له کبله یې کله ناکله، د توقیف شویو کسانو لپاره د خوړو، طبي پاملرنې او د حفظ الصحې د تجهیزاتو کموالی رامنځ ته شوی او د بندیانو لپاره د حرفوي زده کړو او د روزنې پروګرامونه بند شوي چې مخکې د نړیوالې ټولنې لخوا تمویلیدل. دا کار ددې سبب شوی چې په ځینو قضیو کې د قضایي سیستم د فعالیت له امله توقیف شوي کسان له محاکمې وړاندې د اوږدې مودې لپاره په دغو توقیف ځایونو کې پاته شي.
د بشري حقونو وضعیت په ټول هیواد کې د اقتصادي، مالي او بشري بحرانونو له امله په بیساري ډول خراب شوی دی. دامهال لږ تر لږه ۵۹ سلنه وګړي بشردوستانه مرستو ته اړتیا لري – چې د ۲۰۲۱ کال د پیل پرتله ۶ میلیونه وګړي زیاتوالی ښيي. د یوناما رپوټ پر نړیوالې ټولنې غږ کوي چې د افغانستان له خلکو سره د هغوی د بیړنیو بشري او اساسي اړتیاوو د پوره کولو په برخه کې خپلو مرستو ته دوام ورکړي. پردې سربیره، نړیواله ټولنه مکلفیت لري ترڅو دا ډاډمنه کړي چې د بندیزونو موجودیت، پر بشري حقونو منفي اغیزه نلري.
په رپوټ کې شته موندنې او سپارښتنې ترډیره هغه اندیښنې منعکسوي چې په تیرو لسو میاشتو کې د یوناما لخوا له یوشمیر واکمنو بنسټونو سره راپورته شویدي. یوناما تردې مهاله د ښکیلتیا د کچې ستاینه کړې او د واکمنو چارواکو لخوا د ټولو افغان میرمنو، نارینه وو، نجونو او هلکانو د بشري حقونو د ساتنې او ودې په برخه کې د ملاتړ ژمنتیا څرګندوي.
د ملګرو ملتونو د سرمنشي سرپرست ځانګړی استازی مارکس پوتزل وايي: "لکه څرنګه چې د ملګرو ملتونو د امنیت شورا لخوا د یوناما د ماموریت په تمدید کې روښانه شوې، افغانستان لاهم د یو دولت په توګه د بشري حقونو او بنسټیزو آزادیو مربوط یو شمیر اسنادوغړی پاته دی. دې موضوع ته په پام سره، زه له واکمنو چارواکو غوښتنه کوم چې زموږ په رپوټ کې په ګوته شویو اندیښنو ته د رسیدو لپاره خپلې ټولې هڅې ترسره او د ټولو افغانانو د بشري حقونو د ساتنې او ودې لپاره خپل نړیوال مکلفیتونه پوره کړي. "
د۲۰۲۱ کال د اګسټ له ۱۵مې د ۲۰۲۲ کال د جون تر ۱۵مې مودې مهمې موندنې:
د رپوټ ورکولو په دې موده کې، یوناما مستند کړي:
• ۲۱۰۶ ملکي تلفات (۷۰۰ وژل شوي، ۱۴۰۶ ټپیان) داعش-خراسان ډلې ته منسوب شوي، چې په قصدي توګه د ځای پرځای شویو چاودیدونکو توکو (IED) د بریدونو او د نا چاودو مهماتو (UXO) له امله رامینځته شوي دي.
• د واکمنو چارواکو لخوا، له محاکمې پرته ۱۶۰ وژنې، ۱۷۸ په خپل سر نیونې او توقیفونه، ۲۳ مورده غیر مرتبط توقیفونه اود پخوانيو امنیتي ځواکونو ANDSF او حکومتي چارواکو د ځورونې اوناوړه چلند ۵۶ پیښې ترسره شوي دي.
• ” د عراق او شام د اسلامي دولت په نوم ځان معرفي کونکې ډلې ته د منسوبې خراسان څانګې“ سره د تړاو په تور د واکمنو چارواکو لخوا د ۵۹ تنو وژل، په خپل سر د ۲۲ کسانو نیول او توقیف او د شکنجې او بد چلند ۷ پېښې ثبت شویدي.
• د ”ملي مقاومت په نوم د ځان معرفي کونکې جبهې“ سره د تړاو په تور له محاکمې پرته د ۱۸ کسانو وژل، دځورونې او ناوړه چلند ۵۴ پیښې، په خپل سري ډول د ۱۱۳ مورده نیونو او توقیف او د ۲۳ کسانو داسې توقیف شامل دی چې د اړیکې نیولو اجازه یې نه لرله.
• د ۲۰۲۱ کال د اګسټ له ۱۵مې راهیسې د واکمنو چارواکو لخوا، د ظالمانه، غیر انساني او سپکاوي ډکو مجازاتو ۲۱۷ پیښې ترسره شوي دي.
• د ۲۰۲۱ کال د اګسټ له ۱۵ مې د ۲۰۲۲ کال د جون تر ۱۵مې پورې د واکمنو چارواکو لخوا د زور زیاتې ۱۱۸ موارد ثبت شویدي.
• د بشري حقونو سرغړونو ۱۷۳ ژورنالیستان او د رسنیو کارکونکي اغیزمن کړي، چې له دې ډلې یې ۱۶۳ پیښې واکمنو چارواکو ته منسوب شوي دي. په دې ډله کې ۱۲۲ په خپل سر نیونې او توقیف، ۵۸ مورده ناوړه چلند، ۳۳ د ګواښ او تهدید او ۱۲ داسې توقیفونه شامل دي چې د اړیکې نیولو اجازه یې نه لرله. په دغه موده کې شپږ خبریالان وژل شوي (پنځه تنه یې د داعش خراسان ډلې لخوا چې ځان ته د عراق او شام د اسلامي دولت څانګه وايي او یو تن یې د نامعلومو مرتکبینو لخوا).
• د بشري حقونو سرغړونو، د بشري حقونو ۶۵ مدافعین اغیزمن کړیدي، چې ۶۴ پیښې یې واکمنو چارواکو ته منسوبې شویدي. په دغه ډله کې ۴۷ په خپل سرنیونې، ۱۷ داسې توقیفونه چې د اړیکې نیولو اجازه یې نه لرله، د ناسم چلند ۱۰ پیښې او د ګواښلو او ویرولو ۱۷ پیښې شاملې دي.
1 of 5
خبرنامه
22 April 2022
د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د بشري مرستو همغږي کوونکی په بلخ، کابل او کندوز ولایتونو کې د نن ورځې جلا جلا بریدونه په کلکه غندي.
د راپورونو له مخې د بلخ ولایت په مرکز مزارشریف ښار کې د سه دوکان په جومات کې د چاودنې له امله لږ تر لږه ۱۰ تنه لمونځ کوونکي وژل شوي او څلویښت نور ټپیان شوي دي. چارواکي ویره لري چې ممکن د تلفاتو شمیر نور هم لوړ شي ځکه چې قربانیان روغتونونو ته وړل کیږي. د ورځې په پیل کې د کابل ښار د پنځمې امنیتي حوزې په مربوطاتو کې د یوه ځای پر ځای شوي ماین چاودنې دوه تنه ځوانان ټپیان کړل.
دغه راز دکندوز ولايت په سردوره کې په يوه بله پيښه کې د دريمې چاودنې له امله يوولس تنه وژل شوي او ټپيان شوي دي .
ښاغلی الاکبروف د ملکي قربانیانو له کورنیو او د نن ورځې په بریدونو کې د زیانمنو شویو کسانو سره خپله ژوره خواخوږي څرګندوي او ټپیانو ته د عاجلې روغتیا هیله کوي. ښاغلي الاکبروف وویل، د افغانستان خلکو لا له وړاندې ډېر کړاوونه زغملي دي او باید له دغه ډول بېرحمه او وحشتناکو بریدونو څخه وژغورل شي."زه له ټولو خواوو څخه غواړم چې د نړیوال بشردوستانه قانون او د بشري حقونو د نړیوال قانون له مخې خپل مکلفیتونه په بشپړ ډول تعقیب کړي ترڅو د ملکي وګړو او ملکي تاسیساتو خوندیتوب تضمین شي."
نننۍ غمجنې پېښې یوازې دوه ورځې وروسته له هغې کېږي چې د کابل په لوېدیځ کې له ښوونیزو مرکزونو بهر ځانمرګي برید لږ تر لږه شپږ کسان ووژل او ګڼ شمېر ماشومان یې ټپیان کړل
1 of 5
خبرنامه
19 April 2022
د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د بشري مرستو همغږي کونکی په کابل کې په تعلیمي ادارو ننی برید په کلکو ټکو غندي
د راپورونو پر بنسټ، د کابل په لوېدیځ دشت برچي سیمه کې د عبدالرحیم شهید په لېسې او ورڅېرمه ممتاز ښوونیز مرکز کې څو پرله پسې چاودنو لږ تر لږه شپږ تنه ووژل او لسګونه نور یې ټپیان کړل. د ګڼ شمېر ټپیانوحالت نازک ښوول شوی دی. چارواکو اندېښنه څرګنده کړې چې ښایي د مرګ ژوبلې شمېره لوړه شي.
د عبدالرحیم شهید لېسې ته څېرمه چاودنه هغه مهال رامنځته شوه، چې زده کوونکي له سهارنیو ټولګیو د وتلو په حال کې وو. ورپسې څو کیلومتره لیرې د ممتاز ښوونیز مرکز ته څېرمه هم چاودنه وشوه.
ښاغلي الاکبروف وویل: "زه په افغانستان کې د ټولې بشري ټولنې په استازیتوب، د ټولو زیانمنو شویو او وژل شویو کسانو له کورنیو سره خپله ژوره خواخوږي څرګندوم." هغه زیاته کړه "په ښوونځیو او شاوخوا سیمو کې تاوتریخوالی په هیڅ ډول د منلو وړ نه دی. د افغانستان د خلکو لپاره، چې څلوېښت کلنو جګړو ځپلي، ښوونځي باید خوندي مرکزونه او داسې ځایونه وي، چې ماشومان پکې زده کړې او وده وکړي".
ښاغلی الاکبروف ټینګار کوي چې د ښوونځیو په ګډون پر ملکي وګړو او ملکي تاسیساتو بریدونه د نړیوال بشردوستانه قانون له مخې په کلکه منع دي.
1 of 5
خبرنامه
08 March 2022
په افغانستان کې ملګري ملتونه د سختو بحرانونو په منځ کې د افغان ښځو او نجونو تر څنګ ولاړ دي
پر وچکالۍ او اقتصاد رکود سربیره، چې په میلیونونو افغانان یې په پور او بشردوستانه اړتیا کې ډوب کړي دي په افغانستان کې ښځې په غیر متناسب ډول د جګړو د میراث له امله اغیزمنې شوې دي.
د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د سرمنشي ځانګړې استازې دیبرا لاینز وویل، "هغه څه چې موږ یې نن په افغانستان کې وینو، د ناورین بحراني کچه ده. هریو په دې هیواد کې له اوسني بحران څخه اغیزمن شوی، خو د ښځو او نجونو وضعیت په ځانګړې توګه د اندیښنې وړ دی، ځکه چې د دوی حقونه او فرصتونو ته د دوی لاسرسي په زیاتیدونکي توګه ننګول شوی دی. "
د عامه ژوند په ټولو برخو کې د افغان ښځو او نجونو بشپړاو مساوي ګډون د افغانستان د راتلونکي لپاره مهم دی. په ازاده توګه ښځې له ګرځیدو را ګرځیدو، کار، په عامه ژوند کې له ګډون او زده کړو محرومول، په لویه کچه د هېواد د اقتصادي پرمختګ مخه نیسي.
د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړې استازې دیبرا لاینز وویل، " افغان ښځو له موږ سره په خبرو کې، دنجونو د زده کړو پراهمیت، همدارنګه د لوړو زده کړو او د کار موندلو لپاره د راتلونکو فرصتونو پراړتیا خبرې کړي دي. د ژوند په ټولو برخو کې د ښځو او نجونو لپاره د برابر فرصت د ودې لپاره د ډیر څه د ترسره کولو اړتیا ده. "
افغان ښځې د افغانستان لپاره یو لیدلوری لري او باید د هیواد د راتلونکي په جوړولو کې ورته فرصت ورکړل شي. په افغانستان کې ملګري ملتونه دافغان ښځو او نجونو د حقونو ساتنې او ودې ته ژمن دي. موږ لاهم په دې باور یو چې د هیواد په ټولنیز، اقتصادي او سیاسي ژوند کې د ښځو له فعالې ونډې او ګډون پرته دایمي سوله، بهبودی یا ثبات ناشونی دی.
* * *
د لا زیاتو معلوماتو لپاره په لاندې پته اړیکه ونیسئ:
د ملګرو ملتونو د ښځو اداره: olguta.anghel@unwomen.org
یوناما: spokesperson-UNAMA@un.org
1 of 5
خبرنامه
22 February 2022
یونیسف د ټولو دولتي ښوونځیو ښوونکو څخه د دوه میاشتو لپاره مالتړ کوي
کابل، ۲۰۲۲ کال د فبروري ۲۰ مه - د هغې هڅې د یوې برخې په توګه چې په ترڅ کې به یې د ښوونځي عمر لرونکي ټول نجونې او هلکان زده کړو ته لاسرسی ولري، یونیسف او د هغه همکارې موسسې د ټولو دولتي ښوونځیو له ښوونکو سره به د روان میلادي کال د جنوري او فبروري میاشتو لپاره بیړنی نغدي ملاتړ کوي.
دغه ملاتړ د اروپا اتحادیي له طرفه تمویلیږي - د میاشتې ۱۰۰ امریکایي ډالرو معادل افغانۍ به هر نارینه او ښځنیه ښوونکو لپاره-چې په ملي کچه به له دولتي ښوونځیو څخه شاوخوا ۱۹۴۰۰۰ ښوونکو ته چې په افغانستان کې د ملیونونو ماشومانو په زده کړه کې د دوی مهم رول په ګوته کوي، ګټه ورسوي. د ټولو لومړنیو او منځنیو ښوونځیو ښوونکي، د تخنیکي او مسلکي زده کړو او د ښوونې او روزنې مرکزونو (دارالمعلمین) په ګډون به له دغو مرستو څخه برخمن شي.
د افغانستان لپاره د یونیسف مشر محمد ایویا وویل:“له میاشتو بې ثباتۍ او ستونزو وروسته، اوس خوښ یو چې د افغانستان د دولتي ښوونځیو د ښوونکو لپاره بېړنی ملاتړ چمتو کوو؛ هغه ښوونکي چې د ماشومانو د زده کړو او ښوونې او روزنې د دوام لپاره یې له هېڅ ډول هلو ځلو ډډه کړې نه ده. یونیسف د دولتي ښوونځی و د ښوونکو ملاتړ ته د دوام ورکولو لپاره ۲۵۰ میلیون امریکایي اضافي ډالرو ته اړتیا لري، له همدې امله موږ په خپلو تمویلوونکو ټولنو باندې غږ کوو چې د دې اړین نوښت ملاتړ وکړي. دا یو اړین اقدام دی چې نجونې او هلکان به وکوالی شي دوامدارو زده کړو ته لاسرسی پیدا کړي.”
یونیسف په افغانستان کې د ښوونې او روزنې سیسټم ته لا پراختیا او پیاوړتیا ورکوي چې د محلي زده کړو ملاتړ، د تدریسي او درسي موادو ویش او د ښوونکو په ځانګړې توګه د ښځینه ښوونکو روزنه پکې شامله ده.
د نړۍ په نورو هېوادونو کې د یونیسف د معیاري فعالیت او کړنلارو په توګه، د دغو مرستو او ملاتړ د ګټورتوب د تضمین لپاره قوي څارنیزه پروسه روانه ده. په دې څارنیزه پروسه کې لاندې ټکي شامل دي: د دولتي ښوونځیو د ښوونکو د هویت او حاضرۍ ثبتول؛ د چټکې نغدي ورکړې لپاره د ستراتیژۍ جوړول؛ د مرستو له وېش څخه وروسته د شکایتونو اورېدلو او څارلو لپاره د مېکانیزم جوړول؛ او د کار د پایلو کتنې او تاییدولو لپاره د یوه درېیمګړي رسمي څارنیز ارګان ښکیلول چې په خپلواکه توګه نتیجه تاییده کړي.
دا مهال شاوخوا ۸.۸ میلیونه ماشومان د افغانستان په دولتي ښوونځیو کې شامل دي. یونیسف اوسمهال له ژمنیو رخصتیو څخه وروسته د ټولو نجونو او هلکانو ښوونځیو ته د بېرته ستن ېدو په تړاو بحثونه او مشورې روانې کړې دي. ښوونځي له ودانیو او تشکیلاتو ور ها خوا د ماشومانو د ښوونې او روزنې لپاره ډېر څه دي؛ ښوونځي د امن او خوندي چاپېریال چمتو کوونکي دي او د ځورونې، ربړولو او ناوړه ګټې (استثمار) په ګډون له فزیکي خطرونو څخه د ماشومانو ساتنه کوي او دغه راز کوالی شي داسې رواني ـ ټولنیزې مرستې برابرې کړي چې ماشومان ورته ډېره اړتیا لري.
1 of 5
